Bewezen: Ecodesign houtkachels verlagen fijnstofuitstoot (PM2,5)

Moderne elektrische haard van het merk Kalfire

Veel mensen denken bij houtstook direct aan rook en fijnstof (PM2,5). Begrijpelijk, want oudere kachels en open haarden stoten inderdaad relatief veel uit. Maar juist in de afgelopen jaren is de verbrandingstechniek sterk verbeterd.

Fijnstofuitstoot (PM2,5) is zelfs met 26% gereduceerd doordat de actieve deelnemers van Beterstoken sturen op vervanging.

Onafhankelijk onderzoek door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), de Nederlandse organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO) en het RIVM bevestigd het effect daarvan.

💡 "Het kachelpark wordt door geleidelijke vervanging van oude door nieuwe kachels schoner, en daardoor blijven de emissies naar verwachting dalen."

Zie verdere toelichting op pagina 118 van het rapport.

Wat verstaan we eigenlijk onder houtstook?

Houtstook betekent niet voor iedereen hetzelfde – júist daarom is het belangrijk om hierbij stil te staan. Veel mensen zien houtstook namelijk als één geheel, terwijl de verschillen groot zijn.

Het containerbegrip ‘houtstook’ omvat alle vormen van houtstook. Buitenvuren, barbecues, ouderwetse openhaarden en kachels, maar ook moderne houtkachels met een bouwkundige installatie die aan wet- en regelgeving moet voldoen.

Kortom: de overheid gooit alle vormen van houtstook op één hoop en dat geeft een onvolledig beeld.

In communicatie vanuit de overheid gaat houtstook vaak alleen over stoken in huis, niet over de meest overlastgevende vormen (Motivaction, 2021).
De moderne houtkachel wordt vaak ‘open haard’ genoemd, maar ze zijn niet hetzelfde: open haarden stoten veel meer fijnstof (PM2,5) uit.
Het gaat vooral om wat je stookt, hoe je stookt en waarmee je stookt.

💡 Als je een oude haard of kachel vervangt door een moderne Ecodesign kachel - die correct geïnstalleerd is en goed wordt gebruikt - is de uitstoot veel lager dan bij oude stookvormen.

Modern stoken is écht anders dan ouderwets stoken.

Vervanging heeft zichtbaar en bewezen effect

Het overheidsbeleid dat zich vooral richt op gezondheidsrisico’s van houtstook, bewustwording van de relatie van luchtkwaliteit en weersomstandigheden en gemeentelijke verboden op houtstook, heeft volgens het PBL-rapport geen zinvol effect:

Pagina 12, paragraaf 3:
Het emissiedoel voor de SLA-sector ‘houtstook in woningen’ is het realiseren van een dalende trend voor fijnstofemissies (PM2,5) en stikstofoxiden-emissies tussen 2016 en 2030. De kans dat dit doel voor het fijnstof (PM2,5) wordt gehaald is groter dan 95 procent. Voor stikstofoxiden is de kans op het halen van dit doel 60 procent. De ramingen voor houtstook in woningen zijn erg onzeker vanwege onzekerheid in de prognose van de omvang van het houtverbruik en het type kachels dat mensen gebruiken.

Houtstook in woningen is een belangrijke bron van fijnstof (PM2,5) met een aandeel van 25 procent in de nationale emissies in 2022. De bijdrage van houtstook aan de nationale uitstoot van stikstofoxiden is marginaal. De effecten van het geagendeerde beleid op de fijnstofemissies (PM2,5) en stikstofoxiden-emissies zijn dermate beperkt dat dit, gelet op het hier getoetste doel, niet tot andere conclusies leidt.

Pagina 120, laatste alinea: effecten van beleid 2022-2030
De ingezette beleidsontwikkelingen zijn met name gericht op voorlichtingscampagnes ten aanzien van de gezondheidsrisico’s van houtstook, bewustwording van de relatie van luchtkwaliteit en weersomstandigheden (Stookwijzer) en het faciliteren van gemeentelijke verboden op het gebied van houtstook. Hoewel zeker het laatstgenoemde beleid een effect zou kunnen hebben op de fijnstofemissie als gevolg van houtstook, is er slechts een beperkt aantal gemeenten die dit overweegt of in enige mate introduceert. Het is niet mogelijk hier een zinvol effect aan toe te kennen.

Ook het overige beleid is vooral informerend en adviserend van aard. Het is niet mogelijk om een effect toe te kennen aan al deze maatregelen die gericht zijn op voorlichting en advies. Er zijn geen beleidsvoornemens om de normen voor emissies door houtstook verder aan te scherpen. Hierdoor blijft de Ecodesign-standaard voor kachels voorlopig leidend. Er is daarmee dus ook geen geagendeerd beleid dat zorgt voor een (substantiële) reductie van de nationale PM2,5-uitstoot bij houtstook in woningen.

Bron: Planbureau voor de Leefomgeving – Emissieramingen luchtverontreinigende stoffen 2025

Daling zet voort tussen 2030 en 2035

Het PBL-rapport laat zien dat de daling van PM2,5 ook tussen 2030 en 2035 voortzet. De uitstoot daalt naar verwachting nog eens met 0,4 kiloton, oftewel 36% ten opzichte van 2022.

Bron: Planbureau voor de Leefomgeving – Emissieramingen luchtverontreinigende stoffen 2025

Ook het RIVM ziet het effect van vervanging van oude haarden en kachels. “De afname van fijnstofuitstoot (PM2,5) door houtkachels komt vooral doordat er steeds vaker modernere houtkachels worden gebruikt die daarbij verouderde houtkachels vervangen. Nieuwe kachels verbranden het hout beter waardoor ze minder fijnstof uitstoten, met name het condenseerbaar deel.”

💡 Als de overheid zou meewerken en dit actief zou ondersteunen, zou de reductie nog veel groter kunnen zijn.

Volgens berekeningen is zelfs een vermindering tot 83% mogelijk. Toch negeert de overheid deze verbeterkans volledig.

Wat maakt moderne kachels beter dan oudere?

1. Hoger rendement - meer warmte, minder hout

Waar een open haard soms maar 10% van de energie benut, haalt een moderne Ecodesign-kachel vaak 75 tot 85% rendement. Je hebt dus minder hout nodig voor dezelfde warmte.
2. Lager verbrandingsverlies

Dankzij slimme luchttoevoer (zoals primaire en secundaire lucht) en betere verbrandingstechniek gaat er minder energie verloren via de schoorsteen. Daardoor is er minder rook en meer warmte.
3. Ze voldoen aan de Europese Ecodesign-richtlijn

Houtkachels moeten voldoen aan de Ecodesign 2022-norm. Die stelt eisen aan:

– Rendement (minimaal 75%).
– Uitstoot van fjnstof (PM2,5), CO en vluchtige stoffen.
– Energiegebruik en verbrandingstechniek.

Alleen toestellen die aan deze EU-richtlijn voldoen mogen nog verkocht worden.
4. Beter regelbaar én veiliger

Moderne kachels bieden meer controle over luchttoevoer en verbrandingstemperatuur. Dat zorgt voor een veiliger gebruik en minder overlast.
5. Minder fijnstofuitstoot (PM2,5)

Moderne Ecodesign kachels stoten aantoonbaar minder fijnstof uit.

Met andere woorden: moderne houtkachels zijn beter doordat ze zuiniger omgaan met hout, veiliger en beter regelbaar zijn én minder schadelijke stoffen uitstoten.

Dat is beter voor jezelf, je buren én de luchtkwaliteit.

Meer over Ecodesign kachels

Hoe kun je zelf stoken met minder fijnstofuitstoot door houtstook?

Heb je nog een oude kachel of open haard? Dan kun je met een modern Ecodesign toestel bijdragen aan schonere lucht.
Zeker weten dat je goed bezig bent? Volg dan een stooktraining of leer meer over de Zwitserse stookmethode.