Emissie verlagen? Start met de keuze voor kwaliteit

Een kwalitatieve aanpak van houtstookinstallaties

Draagt een kwalitatieve aanpak van houtstookinstallaties bij aan het terugdringen van emissies en negatieve gezondheidseffecten? Binnen het Schone Lucht Akkoord (SLA) zijn namelijk afspraken gemaakt om in 2030 50% gezondheidswinst te behalen ten opzichte van 2016. Een haalbare ambitie voor het aandeel uit houtstook, wat ons betreft.

Het verbeteren van de kwaliteit van bestaande toestellen en installaties, inclusief rookkanaal, is een grote stap richting emissiereductie. Een goede installatie én onderhoud van de rooksystemen verbeteren de verbrandingsefficiëntie aanzienlijk en vermindert de uitstoot van schadelijke stoffen significant.

In dit artikel lees je alles over hoe kwaliteit van houtstookinstallaties bijdraagt aan emissiereductie.

EenVandaag over wat we kunnen leren van Duitse schoorsteenvegers

Duitsland heeft naar schatting meer dan 11 miljoen houtkachels, waarvan veel huishoudens afhankelijk zijn voor hun warmte. Veel Duitsers zien dan ook met regelmaat de schoorsteenveger langskomen, vertelt Giebeler.

"We voeren elke 3 tot 4 jaar een zogenaamde haardinspectie uit, waarbij we de klanten expliciet adviseren over het gebruik van brandstoffen, of de aanwezige brandstof geschikt is en of de haard aan de voorschriften voldoet."

Giebeler maakt niet alleen de schoorsteen schoon en geeft stookadvies, maar moet ook controleren of alles voldoet aan de wettelijke eisen. Daarbij is de schoorsteenveger een soort van scheidsrechter bij burenconflicten, en handhaver die moet voorkomen dat oude en vieze kachels de omgeving vervuilen met onder meer fijnstof (bron: EenVandaag).

(bron: EenVandaag)

Emissie verlagen begint bij kwaliteit en onderhoud

Sturen op kwaliteit van toestellen en installaties helpt aanzienlijk om emissies uit houtverbranding te verlagen. Er zijn verschillende redenen, Beterstoken zet de meest belangrijke hieronder uiteen.

1. Efficiëntie van het verbrandingsproces

Moderne verbrandingstechnologieën zoals gesloten houtkachels en pelletkachels zijn ontworpen om de verbranding zo efficiënt mogelijk te maken. Alleen dan kunnen ze voldoen aan de strenge Ecodesign normen. Dit betekent dat ze meer warmte uit het hout halen en tegelijkertijd de hoeveelheid onvolledig verbrande stoffen zoals fijnstof, PAK’s en CO (koolmonoxide) verlagen.
Bij slechte of verouderde toestellen (zoals open haarden of inefficiënte kachels / installaties) wordt de verbranding vaak niet goed geregeld. Het gevolg? Aanzienlijk hogere emissies, ook van schadelijke stoffen. Door te sturen op de kwalitatieve installatie van moderne, efficiënte stookapparaten kun je de hoeveelheid vervuiling dus ook aanzienlijk verlagen.

(Bron: PBL – Emissieramingen luchtverontreinigende stoffen 2025, zie links onder Bronnen onderaan deze pagina)

2. Juiste installatie van het rookkanaal

Rookkanalen en afvoersystemen spelen een cruciale rol bij het handhaven van de verbrandingsefficiëntie. Een goed geïnstalleerd en goed onderhouden rookkanaal voert rookgassen snel en efficiënt af; dat voorkomt het risico op verstoppen van de afvoering of terugstroming van rook in de kamer.
Onvoldoende trek (door bijvoorbeeld verstopte of te korte schoorstenen) leidt tot een slechte verbranding, met als gevolg een hogere uitstoot van fijnstof en gevaarlijke gassen. Het correct afstemmen van het rookkanaal op het type toestel zorgt dat de verbranding onder de juiste omstandigheden plaatsvindt.
Daarnaast draagt een goed geïnstalleerd en gepositioneerd rookkanaal er in belangrijke mate aan bij dat er geen roet en andere verontreinigingen in de lucht of in het huis terechtkomen. Dat is niet alleen schadelijk voor de gezondheid van bewoners, maar draagt ook bij aan de algemene luchtvervuiling.

De Europese richtlijn RES 2018-2001 (een vernieuwde versie van een eerdere richtlijn uit 2009) geeft terecht aan dat lidstaten de kwaliteit van installaties moeten verbeteren.

De Nederlandse Haarden- en Kachelbranche ontving onder deze EU richtlijn een accreditatie voor haar vakopleiding. Daar wordt vanuit de Nederlandse overheid echter niet op gestuurd.

3. Onderhoud en afstemming van de installaties

Regelmatig onderhoud van zowel het stooktoestel als het rookkanaal is essentieel om de verbrandingsefficiëntie hoog te houden. Bij slecht onderhoud kan er een opbouw van roet, creosoot of vervuilende stoffen ontstaan – in zowel het toestel als het rookkanaal. Dat beïnvloedt niet alleen de prestaties, maar vergroot ook het brandgevaar.
Reiniging van het rookkanaal (vegen) voorkomt dat er blokkades ontstaan. Daardoor worden rookgassen effectief afgevoerd en treedt er geen onvolledige verbranding op.
Ook het afstemmen van de luchttoevoer en het controleren van de juiste afvoer van rookgassen zijn belangrijke aspecten van het onderhoud.
Onderhoud en controle is dan ook essentieel om veiligheids- en gezondheidsaspecten adequaat te bewaken.

4. Gecertificeerde monteurs, trainingen en gekeurde toestellen

Het gebruik van Ecodesign-toestellen in combinatie met inzet van erkende installateurs (zoals DE-erkend volgens RES 2018-2001) zorgt ervoor dat installaties voldoen aan de installatievoorschriften van de fabrikant. Dat biedt op technisch vlak maximale zekerheid voor verbrandingsefficiëntie en emissiecontrole.
Strengere eisen voor de keuze van stooktoestellen (Ecodesign) en verplichte opleiding van installateurs (via de geaccrediteerde NHK Vakopleiding) dragen eraan bij dat stookinstallaties met een grote mate van zekerheid voldoen aan de gewenste standaarden.

Het geven van stooktrainingen aan stokers (zie ook punt 7) is dringend noodzakelijk.

Door te weten wat het effect is van je gedrag kun je het verschil maken. Zo is de Zwitserse Methode vaak de beste aansteek- en bijvulmethode, waardoor minder emissies ontstaan dan bij het stoken van onderaf.

5. Integrale benadering van beleid en regelgeving

Sturing op kwaliteit van toestellen en installaties kan als onderdeel van een breder beleidskader een substantiële bijdrage leveren aan emissiereductie onder het SLA. Niet alleen via normen voor apparatuur (Ecodesign-richtlijnen), maar ook via inspecties en keurmerken. Die garanderen dat het toestel een juiste installatie heeft en goed onderhouden wordt.
Het beleid kan zich bijvoorbeeld richten op het subsidiëren van de aanschaf van energie-efficiënte toestellen, het verplichten van periodieke inspecties en het aanmoedigen van betere rookkanalen door bijvoorbeeld belastingvoordelen of certificering van installateurs.

Bronnen: EenVandaag en onafhankelijk onderzoek van TNO, RIVM en PBL
(zie links onder Bronnen onderaan deze pagina)

6. Effect van een betere installatie op de luchtkwaliteit

Beter geïnstalleerde systemen zorgen ervoor dat de verbrandingstemperatuur hoog genoeg blijft om schadelijke stoffen zo volledig mogelijk te verbranden. Lagere temperaturen zorgen ervoor dat er aanzienlijk meer schadelijke stoffen, zoals rook en fijnstof, in de lucht vrijkomen, omdat de verbranding onvolledig is. Een betere installatie kan dus direct bijdragen aan het verlagen van de uitstoot van schadelijke stoffen.

Bron: onafhankelijk onderzoek van PBL, TNO en RIVM
(zie links onder Bronnen onderaan deze pagina)

Sturing op kwaliteit van toestellen en installaties is cruciaal

Sturing op de kwaliteit van toestellen en installaties is cruciaal voor emissiereductie bij houtstook. Binnen het Schone Lucht Akkoord geldt dit dan ook als een van de belangrijkste maatregelen.

Goede apparatuur, een professionele installatie, regelmatig onderhoud en een goed afgestemd rookkanaal zorgen samen voor een drastische vermindering van emissies bij houtverbranding.

Dit is een efficiënte en haalbare manier om de negatieve impact van houtverbranding op de luchtkwaliteit en de gezondheid van omwonenden te verminderen. Zonder dat er meteen drastische aanpassingen nodig zijn, kan hout blijven fungeren als energiebron.

Deze aanpak kan ook gepaard gaan met stimulansen zoals subsidies voor efficiënte kachels, het vervangen / renoveren van oude rookkanalen en het verplicht stellen van installatie- en onderhoudsrapporten om ervoor te zorgen dat de verbranding onder de juiste voorwaarden plaatsvindt.

Kortom, een integrale benadering van technologie, installatie en beleid biedt aanzienlijke voordelen voor zowel de doelen voor luchtkwaliteit als de gezondheidseffecten onder het SLA.